5 min
Różnego rodzaju zmiany barwnikowe pojawiają się właściwie u każdego. Te szczególnie często występujące określa się potocznie jako pieprzyki. Niektóre z nich, zwłaszcza te powstające po letniej ekspozycji ciała na słońce, mogą być niebezpieczne i mieć tendencję do transformacji nowotworowych. Dlatego warto regularnie kontrolować zmiany skórne, szczególnie po wakacjach, a w przypadku jakichkolwiek obaw skonsultować się ze specjalistą i w razie potrzeby usunąć zmianę.
Czym są i jak powstają pieprzyki?
Popularne pieprzyki to potoczna nazwa występujących na skórze zmian barwnikowych. Ich powstanie jest efektem nadaktywności melanocytów, czyli komórek produkujących melaninę – grupę różnych barwników odpowiadających za kolor skóry, włosów i oczu człowieka. Znamiona tego typu występują bardzo powszechnie zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Szacuje się, że osoba dorosła ma na swoim ciele około 20 pieprzyków, choć oczywiście ich liczba – w zależności od wielu czynników – może być różna.
Czym jest pieprzyk? To nic innego, jak zmiana zbudowana ze skupisk komórek barwnikowych. Większość pieprzyków to beżowe lub brązowe plamki, raczej płaskie, ale bardziej wypukłe w porównaniu np. do piegów. Tego rodzaju znamiona mogą mieć różną wielkość i kształt – bywają okrągłe, drobne lub bardzo duże, o średnicy powyżej kilku milimetrów. Niekiedy zmiany takie występują pojedynczo, innym razem w grupach.
O wiele częściej pieprzyki i znamiona pigmentacyjne innego typu występują u osób o jasnej karnacji. Ma to związek m.in. z rodzajem barwników znajdujących się w skórze osób różnych ras. Im ciemniejszy jest odcień skóry, tym większą posiada ona ochronę przed negatywnym wpływem promieniowania ultrafioletowego, a także niższą skłonność do występowania pieprzyków. Osoby o jasnej skórze są też bardziej narażone na rozwój czerniaka oraz innych nowotworów skóry.
Podstawowe rodzaje pieprzyków – znamiona wrodzone i nabyte
Pieprzyki najogólniej dzieli się na znamiona barwnikowe wrodzone i nabyte, a każda z tych grup ma swoją oddzielną etiologię:
- Znamiona barwnikowe wrodzone – powstają już w życiu płodowym, między 5. a 24. tygodniem ciąży, mają podłoże genetyczne i przeważnie są obecne na skórze przez całe życie. Przyjmują postać niewielkich, okrągłych lub owalnych zmian o charakterystycznej guzkowatej powierzchni i jednolitym kolorze (od jasno- do ciemnobrązowego koloru). Są zlokalizowane zazwyczaj na tułowiu i kończynach, rzadziej na głowie. Czasami wyrastają z nich tzw. włosy terminalne. Właśnie tego typu zmiany najczęściej określa się mianem pieprzyków.
- Znamiona barwnikowe nabyte – na ich powstawanie mają wpływ zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Mogą się one rozwijać u osób z tendencją do wahań hormonalnych czy zaburzeń funkcjonowania układu immunologicznego. Czasem powstają w miejscach urazów mechanicznych skóry albo są efektem nadmiernej ekspozycji ciała na słońce. W większości przypadków mają one mniej niż 6 mm średnicy, gładką powierzchnię i jednolity jasno- lub ciemnobrązowy kolor.
Jak promieniowanie słoneczne wpływa na stare i nowe pieprzyki?
Warto podkreślić, że pieprzyki rozwijają się nie tylko w bliskim czasie po nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne – niekiedy pojawiają się na skórze po wielu miesiącach, a nawet latach. Ponadto promienie UV wykazują szkodliwe działanie także zimą, czy w dni pochmurne. Część takiej energii, nawet jeśli nie powoduje brązowienia skóra i podrażnień, dociera do głębszych tkanek, gdzie wpływa na aktywność melanocytów zlokalizowanych w największej ilości w warstwie podstawnej naskórka.
Słońce może prowadzić także do zmian w obrębie już istniejących pieprzyków, dlatego po lecie warto kontrolować ich wygląd. Większość pieprzyków pojawia się u dzieci, a tylko część rozwija się w wieku późniejszym. Niemniej jednak wszystkie skupiska komórek pigmentowych warto obserwować oraz chronić przed słońcem i czynnikami potencjalnie drażniącymi.
Czy można uniknąć powstawania pieprzyków?
Wiele pieprzyków ma charakter wrodzony i nie mamy wpływu na ich występowanie. Ryzyko powstawania nowych zmian barwnikowych wzrasta również wraz z wiekiem. Wpływ na to ma nie tylko częsta ekspozycja na promieniowanie UV w młodości, ale także wiele innych czynników, w tym naturalne spowolnienie procesów regeneracyjnych skóry, choroby ogólnoustrojowe czy przyjmowane leki. W pewnym stopniu można jednak uniknąć nieestetycznych zmian na skórze. Istotna jest w tym przypadku odpowiednia pielęgnacja i protekcja przeciwsłoneczna.
Pieprzyki a czerniak – podstawowe zasady profilaktyki przeciw nowotworowi skóry
Zgodnie z najnowszą wiedzą udowodniono ogromny związek z rozwojem komórek rakowych a promieniowaniem ultrafioletowym. Szkodliwe dla skóry są nie tylko promienie słoneczne, ale też sztuczne źródła światła – głównie lampy w solarium. Nawet jeśli znamiona są łagodne, niezłośliwe – może dojść do ich zezłośliwienia, dlatego tak ważne jest, aby obserwować każde znamię.
Jednym z głównych czynników przyczyniających się do wystąpienia czerniaka jest opalanie. Należy unikać wychodzenia na słońce w godzinach największej aktywności jego energii, czyli między 10. a 14. Trzeba też pamiętać o stosowaniu preparatów z filtrami UV i w miarę możliwości zasłaniać powierzchnię skóry. Aby wcześnie wykryć ewentualne mutacje komórkowe i nowotwory złośliwe, warto też dokładnie obserwować zmiany i sprawdzać, czy któryś pieprzyk ma nieregularny kształt lub nie zmienił wyglądu. Szczególnej obserwacji należy poddawać nowe znamiona barwnikowe. Poza tym, osoby o jasnej karnacji, podatne na powstawanie pieprzyków, powinny przynajmniej raz w roku udać się do lekarza dermatologa na badanie w celach kontrolnych.
Kiedy pieprzyki na ciele warto pokazać dermatologowi?
Zdecydowana większość znamion barwnikowych, zwłaszcza tych umiejscowionych na dekolcie, szyi, rękach, czy na twarzy, stanowi jedynie defekt estetyczny. Czasami stają się one jednak niebezpieczne. Pieprzyki mogą niekiedy ulegać transformacji nowotworowej, zwłaszcza jeśli są efektem nadmiernej ekspozycji ciała na promieniowanie słoneczne lub światło emitowane przez lampy w solariach.
Do dermatologa należy zwrócić się za każdym razem, gdy pieprzyk się powiększy (nawet minimalnie), zmieni kolor, zacznie swędzieć, krwawić lub pobolewać. Najlepiej jednak co jakiś czas wykonać profilaktyczne badanie pieprzyków, czyli dermatoskopię. Przy pomocy specjalnego urządzenia (dermatoskopu) przypominającego nieco lupę albo mikroskop, lekarz dokładnie ogląda w powiększeniu znajdujące się na skórze znamiona barwnikowe. W taki sposób może ocenić ich wielkość, strukturę, ryzyko transformacji nowotworowej itp.
Warto udać się do dermatologa również, jeśli zmiana skórna nam przeszkadza. Problematyczne bywają głównie wypukłe pieprzyki o średnicy powyżej 5 mm, zwłaszcza jeśli są zlokalizowane na newralgicznych partiach ciała. Częste drażnienie skóry, np. elementami odzieży, może spowodować rozwój stanu zapalnego w obrębie pieprzyka, prowadzić do jego uszkodzenia, a nawet krwawienia. Jest to źródłem dużego dyskomfortu fizycznego, a nawet bólu, ale zwiększa też ryzyko transformacji znamiona barwnikowego łagodnego w złośliwe.
Wskazaniami do usuwania pieprzyków w klinice są więc zarówno względy zdrowotne, jak również estetyczne. Ważny jest też komfort osoby, która z różnych przyczyn nie akceptuje pieprzyków. Jeśli więc nie lubisz swoich pieprzyków, a także w razie wątpliwości pod względem ich charakteru, dla własnego spokoju warto skonsultować się z dermatologiem.
Na czym polega laserowe usuwanie zmian niebarwnikowych?
Chcąc usunąć pieprzyk, warto skonsultować się z lekarzem medycyny estetycznej, który po wskazanej konsultacji dermatologicznej dobierze odpowiednią formę terapii. Jedną z możliwości jest laserowe usuwanie, ale jedynie zmian niebarwnikowych (np. brodawek) – metoda, która pozwala uniknąć bólu, krwawienia, zszywania i blizn. Emitowana przez głowicę lasera energia wnika w głąb zmiany i uszkadza jej strukturę. To zabieg skuteczny – blizny są w zasadzie niewidoczne, a na skórze pozostaje jedynie malutki ślad przypominający oparzenie. Trzeba jednak pamiętać, że ta metoda nie wchodzi w grę w przypadku zmian barwnikowych, czyli m.in. pieprzyków.
Co ważne, zabieg laserowy pozwala uzyskać próbki tkanek, które następnie mogą być poddane badaniu histopatologicznemu. Oczywiście należy pamiętać, że o przeprowadzeniu zabiegu zawsze decyduje lekarz. Laserów nie stosuje się bowiem m.in. u kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią, w trakcie aktywnej infekcji wirusowej lub stanu zapalnego skóry, czy u Pacjentów z tendencją do tworzenia się bliznowców.
Kiedy do usunięcia pieprzyków stosuje się inne metody?
Technologia laserowa w przypadku pieprzyków nie zawsze może zostać zastosowana. Poza ewentualnymi przeciwwskazaniami istotny jest również charakter zmiany. Pieprzyki bardzo duże niekiedy muszą być usuwane chirurgicznie. Zabieg taki wykonuje się w znieczuleniu miejscowym i zwykle trwa około 30 minut. W miejscu nacięcia zakłada się szwy i opatrunek.
Choć na co dzień zwykle nie zwracamy większej uwagi na pieprzyki, to jednak warto je mieć pod kontrolą. Dzięki temu w wielu przypadkach możemy uniknąć poważnych chorób, a także cieszyć się estetycznym wyglądem skóry.
Źródła:
- https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/74416,znamiona-barwnikowe
- https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/309/original/83-89.pdf?1473159943
- Ebisz M., Brokowska M.: Szkodliwe oddziaływanie promieniowania ultrafioletowego na skórę człowieka. Hygeia Public Health 2015, 50(3): 467-473. http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2015/hyg-2015-3-467.pdf
- Kuros F., Pinas K., Skalska K., Skupień J.: Świadomość młodego społeczeństwa na temat wpływu działania promieni UV oraz profilaktyka fotostarzenia się skóry. Kosmetologia Estetyczna, 4 / 2019 / vol. 8. https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/08/ke2019.4-1.pdf
- Pacholczyk M., Czernickiego J., Ferenc T.: Wpływ słonecznego promieniowania ultrafioletowego (UVR) na indukcję nowotworów skóry. Medycyna Pracy 2016;67(2):255–266. http://medpr.imp.lodz.pl/Wplyw-slonecznego-promieniowania-ultrafioletowego-UV-na-powstawanie-rakow-skory,60716,0,2.html
- Podstawy Medycyny Estetycznej Podręcznik dla studentów kosmetologii pod redakcją Andrzeja Przylipiaka. Białystok 2014. https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/WF_jednostki/samodzielna-pracownia-medycyny-estetycznej/podrecznik-podstawy_medycyny_estetycznej_ap_ver3.pdf
- https://www.gov.pl/web/psse-swidwin/profilaktyka-czerniaka