Znamię Spitz – co to jest i jak je rozpoznać?

Zmiany skórne, chociaż zwykle są niewielkie i łagodne, budzą wiele obaw i wymagają obserwacji. Stosunkowo rzadkie jest znamię Spitz, znane również jako czerniak młodzieńczy, ponieważ rozwija się głównie u dzieci i młodzieży. Przybliżamy, czym się charakteryzuje takie znamię i na czym polega jego leczenie. Dowiedz się więcej na ten temat!  

Kogo najczęściej dotyczy ta zmiana i czy jest groźna? 

Ogólny podział znamion wrodzonych i nabytych uwzględnia typ skórny i melanocytowy. Znamię Spitz (Spitz naevus) należy do znamion melanocytowych i jest ich szczególną odmianą. Jego nazwa pochodzi od nazwiska amerykańskiej patolog Sophie Spitz, która jako pierwsza opisywała tę przypadłość. 

Jest to zmiana wrzecionowato-nabłonkowatokomórkowa określana też jako guz lub melanocytoma Spitz, plama Reed lub czerniak młodzieńczy. Ostatnia z nazw wynika z wysokiego podobieństwa charakterystycznych cech histopatologicznych i wyglądu do czerniaka złośliwego, ale znamienia Spitz nie należy mylić z tym schorzeniem. Zwykle jest to łagodna zmiana skórna, ale wymaga diagnostyki i regularnej kontroli. Dokładne przyczyny powstawania tego rodzaju znamion nie są znane. 

Częstość rozwoju guzków Spitz szacuje się na mniej niż 1% populacji, przy czym ok. 70% przypadków dotyczy dzieci i nastolatków. Zwykle rozwijają się jeszcze przed okresem dojrzewania. Rzadko dotyczą osób starszych, ale i takie przypadki są znane. Wówczas powinny być one szczególnie kontrolowane. Zmiana przyjmuje postać niewielkiego, szybkorosnącego guzka, który raczej nie przekracza średnicy 1 cm. Bywa określana jako wypukły, różowy pieprzyk, ale może mieć różne odcienie i strukturę. Po osiągnięciu ostatecznej wielkości może wchodzić w fazę inwoluacji, czyli rozwoju wstecznego – niekiedy zanika. 

Jak może wyglądać znamię Spitz? Cechy kliniczne i dermatoskopowe

Wyróżnia się sześć głównych typów takiej zmiany: globularną, wybuchu gwiazdy, atypową, siateczkowatą, jednorodną i naczyniową. Pierwsze trzy występują najczęściej, natomiast ostatnia może przypominać naczyniaka. Początkowo znamię Spitz zwykle wygląda jak drobna, różowa kropeczka. Jest wypukłe, w formie grudki. Rośnie stosunkowo szybko – finalny rozmiar osiąga w ciągu kilku miesięcy. Najczęściej ma okrągły kształt i dość gładkie krawędzie.

Niekiedy wokół znamienia centralnego pojawiają się drobniejsze punkty określane jako tzw. satelity. Z koloru różowego znamię może zmieniać barwę na czerwoną lub brunatną. Niekiedy wygląda jak szaroniebieska, ciemnobrązowa lub nawet czarna plama. Wówczas mowa o znamieniu Reeda, które w powiększeniu ma promienisty układ barwnika, co jest określane jako objaw wybuchu gwiazdy. 

Zmiana taka nie jest bolesna. Jednak jej gładka powierzchnia pokryta jest cienkim i delikatnym naskórkiem, który łatwo ulega podrażnieniom i może krwawić, zwłaszcza jeśli znajduje się na newralgicznym obszarze ciała. Często bywa to źródłem dyskomfortu fizycznego. Pod tym względem znamię Spitz także przypomina raka skóry. Ciemne hiperpigmentacje bywają też powodem kompleksów. 

Lokalizacja znamion Spitz u dzieci i osób dorosłych

Znamię Spitz najczęściej lokalizuje się pojedynczo w obrębie kończyn dolnych i górnych oraz na twarzy i szyi. Może pojawiać się także na skórze owłosionej. W przypadku dorosłych mężczyzn zwykle w wieku 20-30 lat zmiana niekiedy rozwija się na górnej części klatki piersiowej i ramionach. U kobiet nieco częściej diagnozowana jest na udach. 

Kiedy przy zmianach skórnych konieczna jest diagnoza? 

Każda zmiana skórna powinna być chroniona przed słońcem i systematycznie obserwowana. Należy raz w miesiącu samodzielnie oglądać wszystkie pieprzyki, grudki i plamki w dobrym oświetleniu. Jeśli zauważymy jakiekolwiek niepokojące objawy, trzeba ustalić termin wizyty u lekarza. Uwagi wymagają zwłaszcza zmiany, które zmieniają kształt i/lub kolor, mają nieregularne krawędzie i nierówną powierzchnię, towarzyszy im różowa otoczka, stan zapalny i owrzodzenia, są wielobarwne, krwawią, sączą się, swędzą czy bolą. Spotkania ze specjalistą wymagają też nowe zaburzenia pojawiające się u starszych dzieci lub dorosłych. Na konsultację dermatologiczną można wybrać się także profilaktycznie w celu profesjonalnej oceny zmian.

W przypadku znamienia Spitz lekarz dermatolog najczęściej stawia diagnozę na podstawie badania dermatoskopowego. Metody wykorzystywane przez współczesną dermatologię pozwalają na obejrzenie zmiany w dużym powiększeniu, co często okazuje się wystarczające dla doświadczonego specjalisty. Najczęściej znamię Spitza nie wymaga biopsji. 

Z jakimi schorzeniami należy różnicować znamię Spitz? 

Znamię Spitz może wyglądać bardzo podobnie do czerniaka. Ważna jest więc jego diagnostyka. Tylko dermatolog może właściwie określić charakter zmiany i w razie potrzeby zlecić dodatkowe badania lub profilaktyczne jej usunięcie. Schorzenie to należy odróżniać także od ziarniniaka naczyniowego i znamion komórkowych.  

Czy po rozpoznaniu znamię Spitz trzeba usunąć? 

W przypadku potwierdzenia znamienia Spitza najczęściej zaleca się regularne kontrole dermatologiczne – początkowo co pół roku, potem – co rok. W większości przypadków zmiana ta jest łagodna i niegroźna, dlatego pozbycie się jej nie jest konieczne. Pacjenci podejmujący decyzję o wycięciu znamienia kierują się głównie względami estetycznymi. Niemniej pojawienie się takiej zmiany u starszych dzieci i osób dorosłych często jest wskazaniem do jej usunięcia.  

Metody usuwania znamion – zabieg chirurgiczny

Jeśli znamię przeszkadza pacjentowi lub budzi obawy, w pierwszej kolejności konieczna jest konsultacja dermatologiczna. Następnie, jeśli jest taka potrzeba, wycina się guzek za pomocą skalpela i zakłada szwy. Chirurgiczne usunięcie znamion skórnych przeprowadzane jest w znieczuleniu miejscowym. Zabieg jest więc bezbolesny i komfortowy dla osoby jemu poddawanej. Procedura zwykle trwa nie dłużej niż 30 minut, a pacjent opuszcza klinikę tego samego dnia. Usunięte tkanki są wysyłane do badania histopatologicznego. Po kilku dniach zdejmowane są szwy. 

Źródła:

1. Mackiewicz-Wysocka M.: Obraz kliniczny i postępowanie w wypadku wybranych rodzajów znamion barwnikowych. Przewodnik Lekarza 2006; 7: 100-107. https://www.termedia.pl/Obraz-kliniczny-i-postepowanie-w-wypadku-wybranych-rodzajow-znamion-barwnikowych,8,6886,0,0.html,
2. Słowińska M.A., Nasierowska-Guttmejer A., Kołos M., Owczarek W.: Rzadki obraz dermoskopowy przetrwałego znamienia Spitz u dorosłego pacjenta. Forum Dermatologicum 2019;5(2):48-50. https://journals.viamedica.pl/forum_dermatologicum/article/view/63287
3. https://www.termedia.pl/Zaloguj_sie?l=1&r=%2FObraz-kliniczny-i-postepowanie-w-wypadku-wybranych-rodzajow-znamion-barwnikowych%2C8%2C6886%2C1%2C0.html,
4. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/74416,znamiona-barwnikowe,
5. https://podyplomie.pl/dermatologia/31994,dermatoskopowa-diagnostyka-znamion-spitz-i-reeda.